Rys 1. Schematyczna wizualizacja anatomii człowieka.
Wątroba jest bardzo ważnym i wyjątkowym narządem, a przy tym największym gruczołem w organizmie człowieka. Narząd ten odgrywa kluczową rolę w wielu procesach życiowych: m.in. w metabolizmie substancji odżywczych, trawieniu tłuszczów, syntezie białek krwi i w gospodarce hormonalnej. Ponieważ pełni wiele istotnych funkcji, wątroba jest nieodzowna do życia.1
Gdzie znajduje się wątroba?
Wątroba jest masywnym organem - stanowi ok. 5% masy ciała człowieka i wchodzi w skład układu pokarmowego.1
Wątroba leży w pobliżu wielu narządów jamy brzusznej zwanych trzewiami, stąd jej dolna powierzchnia określana jest mianem trzewnej. Ponieważ tkanka wątroby jest miękka i elastyczna, na jej powierzchni można zobaczyć zagłębienia spowodowane przyleganiem sąsiadujących narządów.2
Większa część wątroby leży w prawym podżebrzu, pod przeponą. Ponieważ wątroba jest częściowo zrośnięta z przeponą, jej położenie podczas oddychania może się zmieniać.2,4
Rys 2. Schematyczna wizualizacja anatomii wątroby.
Budowa wątroby
Wątroba zbudowana jest z czterech, niecałkowicie oddzielonych od siebie płatów. Jest ona zaopatrywana jest w krew przez dwa duże naczynia krwionośne – tętnicę wątrobową i żyłę wrotną. Tętnica wątrobowa zaopatruje narząd w około 25% krwi wpływającej. Pozostałe 75% krwi wpływającej, bogatej w substancje odżywcze wchłonięte w jelitach, dostarcza żyła wrotna.1
Podstawowy element strukturalny miąższu, tj. ok. 80% masy wątroby, stanowią komórki wątrobowe – hepatocyty. Komórki te biorą udział w większości procesów zachodzących w wątrobie, w tym odpowiadają za produkcję żółci.1
Tkanka wątroby jest miękka, w konsystencji jakby półstała. Z powodu zawartości dużej ilości krwi wątroba ma kolor czerwonobrązowy. 2
Funkcje wątroby i korzyści ze zdrowego narządu
Wątroba jest narządem, który uczestniczy prawie we wszystkich szlakach metabolicznych, dzięki czemu dokonuje przemian cukrów, tłuszczów, białek, hormonów, substancji odżywczych, leków i toksyn.3
Wątroba spełnia wiele bardzo ważnych funkcji w organizmie:
- funkcje odtruwające – neutralizuje różne toksyny, w tym alkohol, amoniak (przekształca go w mocznik wydalany potem z moczem) oraz metabolizuje leki;4
- wytwarza żółć (do jednego litra na dobę), która jest niezbędna do trawienia tłuszczów;4
- pełni funkcje odpornościowe – odbywa się w niej fagocytoza czyli proces polegający na pochłanianiu różnorakich cząstek pochodzących z tkanek lub przedostających się z zewnątrz: m.in. rozpadających się fragmentów komórek, produktów procesów zapalnych i bakterii;4
- bierze udział w przemianie hemu (składowa m.in. hemoglobiny i innych związków białkowych) w bilirubinę, która po serii przemian zostaje wydalona do żółci i wraz z nią przechodzi do jelita cienkiego, a następnie do jelita grubego;4
- magazynuje zapasy witamin (A, D3, B2, B3, B4, B12, K) oraz żelaza;1,4
- wytwarza białka – wątroba produkuje aż 85% wszystkich białek znajdujących się w osoczu m.in. albuminy oraz wiele białek niezbędnych do procesu krzepnięcia krwi;4
- przekształca białka i cukry w tłuszcze;4
- wytwarza, gromadzi i uwalnia glukozę;4
- bierze udział w termoregulacji – jest narządem o najwyższej temperaturze.5
Wątroba jest bardzo ważnym narządem, a komórki ją budujące – hepatocyty pełnią najwięcej funkcji spośród wszystkich komórek organizmu człowieka. Można w nich znaleźć większość z ponad 700 znanych enzymów.1
Rys 3. Schematyczna wizualizacja wątroby i jej funkcji.
Dolegliwości i objawy uszkodzenia wątroby
Zgłaszane dolegliwości są wypadkową przyczyny wywołującej chorobę, stopnia jej zaawansowania oraz indywidualnej wrażliwości na toczący się w wątrobie proces chorobowy. Im bardziej zaawansowana jest choroba tym zwykle zgłaszanych jest więcej dolegliwości i o większym nasileniu.
Do najczęściej występujących subiektywnych dolegliwości w chorobach wątroby i dróg żółciowych zaliczamy m.in.: zmęczenie, apatię, nadmierną senność, objawy depresyjne, zaburzenia koncentracji, objawy grypopodobne, niestrawność, wzdęcia, nudności, jadłowstręt, gorączkę oraz bóle i gniecenia w okolicy prawego podżebrza. Niektórzy pacjenci nawet z bardzo zaawansowanym uszkodzeniem wątroby, np. marskością wątroby, nie zdają sobie sprawy z istniejącej choroby.6
Ulegając stopniowo uszkodzeniu, chora wątroba poza ograniczeniem swoich funkcji ma negatywny wpływ na działanie innych narządów oraz zubożenie ogólnej kondycji biochemicznej całego organizmu.6,7
Zagrożenia dla wątroby
Z przeglądu europejskich danych epidemiologicznych wynika , że głównymi przyczynami chorób wątroby, które mogą prowadzić m.in. do marskości tego narządu są: nadmierne spożywanie alkoholu, zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C oraz zespół metaboliczny związany z nadwagą i otyłością. Ponadto dane wskazują, że w Europie od 2% do 44% ludzi może cierpieć na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD).8
Leki mogą również stanowić istotną przyczynę chorób wątroby. Przy przyjęciu zbyt dużych dawek może dojść do polekowego uszkodzenia wątroby. W nielicznych przypadkach wśród osób wrażliwych na dany lek, uszkodzenie wątroby może się pojawić niezależnie od stosowanej dawki. Większość polekowych uszkodzeń wątroby zależnych od dawki, spowodowana jest przyjmowaniem paracetamolu.9
Autor: mgr farm. Katarzyna Wielgus
SAPL.PCH.16.10.1223
